آرامگاه سایر شهداء کربلا (72 تن)
تمامى شهيدان كربلا، به جز حضرت ابوالفضل، حربن يزيد رياحى و حبيب بن مظاهر، در نزديكى قبر حضرت امام حسين عليه السلام به خاك سپرده شدهاند و قبرهاى آنان در سمت جنوب شرقى ضريح امام حسين عليه السلام، به فاصله چند مترى آن قرار دارد.
اكنون اين قبرها، كه در داخل يك اتاقك دوازده مترى و حاوى صندوق خاتم است، پنجرهاى از نقره به طول پنج متر دارد و آرامگاه را مشخص مىكند. بر بالاى اين پنجره، اسامى حدود 120 تن از شهيدان كربلا، همراه با زيارت نامه مخصوص بر روى كتيبهاى از كاشىهاى آبى نقش بسته است.
قبل از توسعه جديد حرم، يعنى تا 1213 ق، اين قبرها بقعهاى جداگانه داشت و از حرم امام حسين عليه السلام مستقل و مجزا بود به گونهاى كه طواف پيرامون آن ميسر بود. سخن ابو حمزه ثمالى اين مطلب را تأييد مىكند: «سپس از حرم مطهر خارج شو و در مقابل قبور شهدا بايست». كسانى كه قبل از توسعه آن را ديدهاند توصيف شان به همين گونه است.
در 1213 ق، عمليات توسعه جديد آغاز شد و به دليل زياد بودن زائران و تنگىِ مكان زيارت، سيد على طباطبايى و آيت اللَّه شهرستانى براى تأمين رفاه زائران ديوار آن بقعه را برداشتند و راهروى درِ ورودى رواق جنوبى به مزار شهيدان را بستند و در قسمت شمالى آن، ضريحى از چوب ساج قرار دادند سپس ديوار حائل را برداشتند و آن را به حرم متصل كردند. با اين كار امكان طواف پيرامون مزار شهيدان از بين رفت اما فضاى زيارتى مناسبى ايجاد شد.
در 1230 ق از سوى ملا محمد صالح برغانى ضريحى از برنج با كتيبه نقرهاى حاوى شعرهاى محتشم كاشانى بر آرامگاه شهيدان نصب شد و صندوقى از خاتم نيز در داخل آن قرار گرفت.
در اوايل قرن چهاردهم، انيسالدوله، همسر ناصرالدين شاه، ضريح نقرهاى به طول حدود 80/ 4 در پنج شبكه و ارتفاع 70/ 1 براى آرامگاه شهيدان تقديم كرد. اين ضريح به جاى ضريح قبلى نصب شد و هم اكنون نيز در همان مكان باقى است.
در 1361 ق صندوق خاتم كارى اين آرامگاه به كوشش محمد صنيع خاتم شيرازى تعمير شد و ديوارهاى مجاور ضريح را هنرمندان تواناى ايرانى آينه كارى كردند.
منبع
سایت حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج